مطالبی درباره ی رنگ

رنگها را معمولا براساس خواص آنها و ساختمان ماده اصلی (ساختمان شیمیایی مواد) طبقه بندی می‌کنند. روش دیگر طبقه بندی رنگها براساس روش مصرف آنها در رنگرزی می‌باشد. روش و تکنیک رنگرزی به ساختمان ، طبیعت الیاف یا شئ مورد رنگرزی بستگی دارد. به عبارت دیگر رنگرزی پشم و ابریشم و دیگر الیاف به دست آمده از حیوانات با رنگرزی پنبه و الیاف به دست آمده از گیاهان تفاوت دارد.

نقش ساختمان شیمیایی الیاف در تعیین رنگ مورد نیاز
در رنگرزی همیشه ساختمان شیمیایی الیاف تعیین کننده نوع رنگ مورد نیاز و تکنیک رنگرزی می‌باشد. به عنوان مثال الیاف حیوان مانند پشم و ابریشم از پروتئین تشکیل شده‌اند و دارای گروههای اسیدی و بازی می‌باشند. این گروهها نقاطی هستند که در آنها مولکول رنگ خود را به الیاف متصل می‌کند. پس برای رنگرزی این گونه الیاف باید از رنگهایی که دارای بنیان اسیدی و بازی هستند استفاده کرد.

پنبه یا سلولز کربوهیدرات می‌باشند و تنها محتوی پیوندهای خنثای اتری و گروههای هیدروکسیل است. در این نقاط پیوندهای هیدروژنی بین الیاف و رنگ ایجاد می‌شود. پس باید از رنگهای متناسب با خصوصیات الیاف پنبه‌ای استفاده کرد. متصل کردن رنگ به الیاف مصنوعی و سنتزی مانند پلی اولفین‌ها و هیدروکربنها که کاملا عاری از گروههای قطبی هستند، تکنیک و روش دیگری را می‌طلبد. بر اساس روش رنگرزی به صورت زیر دسته‌بندی می‌شود. می توان مواد چوبی و کشتی را نیز جزء این طبقه حساب آورد چون قسمت اعظم چوب از سلولز تشکیل شده است.

رنگهای مستقیم یا رنگهای جوهری

این دسته از رنگها دارای گروهها و عوامل قطبی مانند عوامل اسیدی و بازی هستند و با استفاده از این گروهها ، رنگ با الیاف ترکیب می‌شود. برای رنگرزی پارچه با اینگونه رنگها فقط کافی است که پارچه را در محلول آبی و داغ رنگ فرو ببریم. اسید پیکریک و ماریتوس زرد از جمله این رنگها هستند. هر دو رنگ ، اسیدی بوده و با گروههای آمینه الیاف پروتئینی ترکیب می‌شوند. نایلون نیز که یک پلی‌آمید است، با این رنگها قابل رنگرزی است.

رنگ دانه‌ای
این دسته از رنگها شامل ترکیباتی هستند که می‌توانند با برخی از اکسیدهای فلزی ترکیب شده و نمکهای نامحلول و رنگی که لاک نامیده می‌شوند، تشکیل دهند. روش رنگرزی با این رنگها از کهن‌ترین روشهای تثبیت رنگ روی الیاف بوده است. این رنگها بیشتر برای رنگرزی ابریشم و پنبه بکار می‌رود. در رنگرزی با رنگهای دانه‌ای پارچه یا الیاف ، رنگی به نظر می‌رسند. چون الیاف توسط لایه‌ای از رسوب رنگین پوشانده می‌شود. برای ایجاد دندانه روی رنگها معمولا از اکسیدهای آلومینیوم ، کروم و آهن استفاده می‌شود. آلیزارین نمونه‌ای از این رنگها می‌باشد.

رنگ خمیری
رنگ خمیری ماده‌ای است که در شکل کاهش یافته ، محلول در آب بوده و ممکن است بی‌رنگ هم باشد. در این حالت الیاف به این رنگ آغشته شده و پس از جذب رنگ توسط الیاف ، آنها را از خمره خارج کرده و در معرض هوا با یک ماده شیمیایی اکسید کننده قرار می‌دهند. در این مرحله رنگ اکسید شده و به صورت رنگین و نامحلول در می‌آید. رنگهای باستانی ایندیگو و تیریان از این جمله‌اند.

رنگ واکنشی
این رنگها که تحت عنوان رنگهای ظاهر شونده هم شناخته می‌شوند، در درون خود پارچه ، تشکیل شده و ظاهر می‌گردند. مثال مهمی از این گروه رنگها ، رنگهای آزو می‌باشند. رنگرزی با این رنگها به این صورت است که پارچه را در محلول قلیایی ترکیبی که باید رنگ در آن مشتق شود (فنل یا نفتول) فرو می‌بریم. سپس پارچه را در محلول سرد آمین دی ازت دار شده در داخل خود الیاف انجام شده و رنگ تشکیل می‌گردد. به رنگی که به این صورت حاصل می‌شود رنگ یخی نیز می‌گویند، زیرا برای پایداری و جلوگیری از تجزیه نمک دی آزونیوم دمای پائین ضرورت دارد.

رنگ پخش شونده
این دسته از رنگها در خود الیاف محلول هستند، اما در آب نامحلول می‌باشند. رنگهای پخش شونده در رنگرزی بسیاری از الیاف سنتزی بکار می‌روند. به این الیاف گاهی اوقات الیاف آبگریز نیز گفته می‌شود. معمولا ساختمان شیمیایی آنها فاقد گروههای قطبی است. روش رنگرزی به اینگونه است که رنگ به صورت پودر نرم در بعضی از ترکیبات آلی مناسب (معمولا ترکیبات فنل) حل می‌شود و در دما و فشار بالا در حمام‌های ویژه به الیاف منتقل می‌شود

رنگهای شفاف

این نوع از رنگها علاوه بر پوشاندن سطح و حفاظت آن لایه شفافی را بر روی چوب به وجود می آورد بدون آن که در نقش و موج چوب تغییری ایجاد کند و به دسته های زیر تقسیم می شود
رنگ لاک و الکل: لاک ازحشره ای به نام کوکوس لاکا به دست می آید این حشره بعد از مکیدن شیره درختان محلی(انجیر) مایع قهوه ای رنگی از خود ترشح می کند این مایع پس از تصویه شدن در بازار به عنوان لاک به فروش می رسد. بهترین نوع لاک به رنگ زرد روشن تا زرد مایل به نارنجی است که در این صورت آن را شلاک می نامند. در عمل لاک و الکل کاری لاک را در الکل حل می کنندو هر چه درجه خلوص آن بالاتر باشد لاک بهتر در الکل حل خواهد شد.رنگ لاک و الکل را در سه مرحله به کار می زنند :

1- رنگ دسته اول (بوم کردن)برای پر کردن خلل و فرج چوب
2- رنگ دسته دوم (پوشش) برای ایجاد کردن قشر رنگ روی سطح کار
3- رنگ دسته سوم(پرداخت) برای صاف کردن روی رنگ ایجاد شده
برای زدن لاک و الکل بر روی چوب معمولاً از کهنه رنگ کاری استفاده می شود.کهنه رنگ کاری عبارت است از تکه پارچه ای لای آن پنه و یا پشم گذاشته باشند. لاک و الکل در مقابل اسید، رطوبت، و حرارت مقاوم نیست چنانچه آب بر روی آن ریخته شود لکه سفیدی بر روی آن باقی می ماند
برای زدن لاک و الکل بر روی چوب معمولاً از کهنه رنگ کاری استفاده می شود.کهنه رنگ کاری عبارت است از تکه پارچه ای لای آن پنه و یا پشم گذاشته باشند. لاک و الکل در مقابل اسید، رطوبت، و حرارت مقاوم نیست چنانچه آب بر روی آن ریخته شود لکه سفیدی بر روی آن باقی می ماند.
1- سیلر
مایعی است کرم رنگ و شفاف و برای غیر قابل نفوذ کردن خلل و فرج چوب قبل از رنگ نهایی (کیلر) به کار می رود پس از استعمال سیلر و خشک شدن آن قابلیت جذب رنگ کم می شود و باعث سختی رنگ نهایی می شود. سیلر را به وسیله تینر فوری رقیق نموده و به وسیله پستوله و قلمو بر روی چوب پاچیده می شود.
2-کیلر
رنگی است شفاف که به عنوان رنگ نهایی، و همراه سیلر مورد مصرف قرار می گیرد حلال این رنگ تینر فوری است. کیلر با استفاده از پیستوله و قلمو بر روی سطح چوب پاچیده می شود. کیلر به دو صورت کیلر مات وکیلر براق وجود دارد .
3- رنگهای پلی استر
پلی استر رنگی است شفاف و بی رنگ.این رنگ در تینرهای فوری بسیار قوی حل می شود. رنگ های پلی استر در مقابل رطوبت، حرارت، الکلها، اسیدها، روغن و چربی، مرکب و جوهر تا حدودی مقاوم هستند.
پلی استر خود به دو دسته نیم پلی استر و پلی استر تقسیم می شود
نیم پلی استر: جزو رنگهای نیمه هوا خشک هستند و از سه جزء ماده اصلی رنگ (رزین، روغنهای کوتاه، اوره فرمالدئید ) حلال(اتیلن) و سخت کننده(پاراتولوئن) تشکیل یافته است. این رنگها پس از مصرف احتیاج به پولیش ندارند و به دو صورت مات و براق در بازار عرضه می شوند
پلی استر: این رنگها از یک جزء ماده اصلی رنگ و یک جزء هاردنر (سخت کننده) تشکیل شده اند و ماده رقیق کننده ای ندارد و به علت اینکه در اثر رقیق نشدن تبخیر نمی شود لذا ضخامت لاک به همان ضخامت اصلی روی کار باقی می ماند این دسته از لاکها فوق العاده شفاف هستند.در مورد چوبهایی که شیرابه دارند نمی توان پلی استر را به خوبی به کار برد زیرا این چوبها به سادگی خشک نمی شوند و به خوبی لاک را نمی پذیرند.
4- روغن جلا
رنگی است قهوه ای روشن تا متمایل به قرمز که به عنوان رنگ نهایی مورد مصرف قرار می گیرد. این رنگ به تنهایی یا همراه با سیلر و کیلر یا لاک و الکل به عنوان براق کننده مورد استفاده قرار می گیرد. روغن جلا در مقابل آب و حرارت زیاد و رطوبت مقاوم نیست.

رنگهای غیر شفاف

عبارت است از مایع رنگینی که روی سطح چوب را می پوشاندکه این مایع رنگین پس از خشک شدن به شکل یک قشر سخت و غیر شفاف روی چوب باقی می ماند و به کلی نقش چوب را می پوشاند و تشخیص چوب را غیر ممکن می کند .رنگهای غیر شفاف خود به دسته های زیر تقسیم می شوند :
رنگ روغنی: رنگ روغنی ترکیبی است از پودر رنگ، حلال، روغن جلا، اسکاتیف، مواد انعطاف دهنده و غیره است که به نوع پودر رنگ دارای رنگهای متفاوتی است.رنگ روغنی به دو دسته مات و براق تقسیم میشود.برای زدن رنگ روغنی لازم است سطح چوب را به روغن الیف آغشته و سپس با بتونه روغنی پر نموده و آن را رنگ نمود.حلال این نوع از رنگها تینر روغنی می باشد.از این رنگ برای مصارفی که در معرض رطوبت قرار می گیرند مانند: در و پنجره های ساختمان ، کابینت آشپز خانه و کلاً اشیای قابل شستشو استفاده می شود
 
1-انامل
نوعی جلای غیر شفاف است که بافت چوبی را مخفی می کند و در عوض رنگ مطلوبی به آن می دهد. انامل خیلی سخت و دارای قابلیت ارتجاعی خوبی می باشد. این جلا در مقابل تغییرات آب و هوایی مقاوم است.انامل را می توان به وسیله تینر رقیق کرد.
2- رنگ پلاستیک
ماده اصلی این رنگها مواد شیمیایی پلاستیکی است که در آب قابل حل است. این رنگها در مقابل رطوبت و حرارت دواوم ندارند. از این رنگها روی سطوح گچی و سیمانی و.... استفاده میشود.


بتونه و انواع آن

بتونه به موادی گفته میشود که برای پر کردن خلل و فرجها، ترک خوردگیها، زدگیها، پوشاندن سر پیچها و میخها و به دست آوردن سطحی صاف و یکنواخت به کار میرود.

به طور کلی در انتخاب بتونه یاید موارد زیر رعایت شود:

1- محلی که قرار است با بتونه پر شود
2- نوع چوبی که با بتونه پر شود
3- نوع رنگی قرار است با بتونه پر شود
4- نوع آستر همرنگی که قرار است تغییر رنگ در زمینه چوب به وجود آورد

بتونه های مورد مصرف در صنایع چوب :

1- بتونه چوب2- بتونه همرنگی

بتونه چوب: این بتونه ماده ای است ژله مانند و شفاف که از ترکیب سلولز و مواد رقیق کننده به دست میاید . از این بتونه برای پر کردن زدگیهای کوچک و خلل و فرج چوبهایی درشت بافت استفاده میشود. حلال آن تینر فوری و رقیق شده آن میتواند کار سیلر را انجام دهد. شفافیت این بتونه باعث میشود که در زیر رنگهای شفاف تا عمق روزنه ها آشکار شود و زیبایی چوب را افزایش دهد. سطح مورد نظر را با تینر یا محلول رقیق شده نیترو سلولز میپوشانند. بعد از خشک شدن آن سطح بتونه شده باید سنباده شود تا فقط بتونه داخل روزنهای چوب باقی بماند. بعد از پرداخت کار میتوان سطح کار را آستری زد و یا رنگ کرد.



بتونه همرنگی

این بتونه از مخلوط گلهای معدنی( رنکهای معدنی) آرد سریش یا سریشم و آب به دست میاید . از این بتونه برای پر کردن حفره ها و کنده کاریها ی چوبهایی که بر روی آنها رنگهای شفاف و یا آستری هم رنگی میخورد و به منظور همرنگ کردن آنها با قسمتهای دیگر چوب استفاده میشود

رنگینه های معدنی که در تهییه این بتونه به کار میرود

_ گل مل : که به رنگ سفید متمایل به زرد است و بیشترین سهم در تهییه بتونه را دارد .
_ گل اخرا : یا اکسید آهن که به رنگ مایل به قهوه ای است .
_ گل امرا : که به رنگ قهوه ای تیره است .
_ گل ماشی : به رنگ متمایل به نارنجی است .
_ لاجورد : که به رنگ آبی تیره ( لاجوردی ) است .
_ گل زرد کرم: به رنگ زرد سیر است .

_ گل سینکا : که پودر خیلی نرم و به رنگ سفید است.